Chưa sàn nào ở Việt Nam đủ năng lực bảo đảm an toàn lưu ký tài sản mã hóa

Chiều 12/12, Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam (VFCA) và Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance tổ chức Diễn đàn Triển vọng thị trường vốn Việt Nam 2026 với chủ đề “Bứt phá trên nền tảng mới”.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Phan Đức Trung – Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, đồng thời là Chủ tịch Công ty 1Matrix, cho biết mặc dù việc thiết lập khung khổ pháp lý cho công nghệ blockchain và tài sản mã hóa đã hình thành, nhưng để thực sự được khai thông như một kênh dẫn vốn cho nền kinh tế, Việt Nam vẫn phải giải quyết thêm nhiều bài toán về hạ tầng và vận hành.

Phân tích sâu hơn, đại diện 1Matrix cho rằng ranh giới giữa tài sản số và tài chính truyền thống không chỉ nằm ở khái niệm, mà xuất phát từ nền tảng công nghệ cốt lõi. Ông ví von, trong thị trường chứng khoán, hệ thống khớp lệnh đóng vai trò xử lý trung tâm, tương tự như GPU; trong khi đó, blockchain đảm nhiệm chức năng ghi nhận và xác thực, giống như CPU. Với các mô hình hiện đại, hai lớp này cần được tách bạch: hoạt động khớp lệnh được xử lý độc lập, còn khâu thanh toán – quyết toán (settlement) được ghi nhận trên blockchain.

Một khác biệt lớn khác là nhịp vận hành của thị trường. Nếu hệ thống ngân hàng truyền thống hoạt động theo khung thời gian cố định và lãi suất thường được tính theo chu kỳ tháng hoặc năm, thì thị trường tài sản số vận hành liên tục 24/7, cho phép tính toán lợi suất theo thời gian thực, thậm chí theo từng phút. Điều này tạo ra sự thay đổi đáng kể về thanh khoản và tốc độ luân chuyển dòng tiền.

Liên quan đến xu hướng token hóa, ông Trung dẫn các dự báo cho thấy đến năm 2030, giá trị tài sản được token hóa có thể chiếm khoảng 10% GDP toàn cầu, tương đương 16.000 tỷ USD. Trên thực tế, nhiều định chế tài chính lớn như JPMorgan, HSBC hay Ngân hàng Công thương Trung Quốc (ICBC) đã và đang tích hợp blockchain sâu vào hệ thống core banking, qua đó nâng năng lực xử lý lên mức hàng trăm nghìn giao dịch mỗi giây.

Ngoài ra, theo ông Trung, thị trường tài sản số đã bước qua giai đoạn sơ khai (với sự sụp đổ của các “thiên tài” trẻ tuổi như vụ việc FTX) để tiến tới sự tham gia của các định chế tài chính chuyên nghiệp.

“Năm 2023, năm sụp đổ của nhiều ‘thiên tài’ do nguyên nhân chính là nhà đầu tư tài chính nhảy vào quá nhanh, chú ý nhiều đến pháp lý mà coi nhẹ công nghệ, dẫn tới hệ lụy rất lớn. Tuy nhiên, đến nay, thị trường đang trưởng thành và thúc đẩy một quá trình khác: trước đây khớp lệnh một lần/ngày; có ETF thì khớp theo phiên; còn token thì không còn giờ mở cửa, chạy liên tục”, ông cho hay.

Một xu hướng nổi bật khác là vai trò ngày càng áp đảo của stablecoin trong thanh toán, hoán đổi và lưu trữ giá trị. Loại tài sản này thậm chí đang được sử dụng rộng rãi hơn so với tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành (CBDC), trong bối cảnh nhiều người dùng lo ngại các vấn đề liên quan đến quyền riêng tư.

Ở Việt Nam, theo đánh giá của ông Trung, dòng vốn gắn với tài sản số đang có quy mô rất lớn nhưng chưa được phản ánh đầy đủ trong các thống kê chính thức về động lực tăng trưởng kinh tế. Việt Nam thường xuyên góp mặt trong nhóm 10 quốc gia dẫn đầu thế giới về mức độ chấp nhận tài sản mã hóa, với một bộ phận đông đảo lao động tự do sẵn sàng nhận thu nhập thông qua các kênh này.

Mặc dù pháp lý đang đi đúng hướng, nhưng công nghệ và nguồn nhân lực lại là những khoảng trống lớn. Ông Trung dẫn chứng, các vụ hack sàn giao dịch (như tại Hàn Quốc) không chỉ do lỗi phần mềm mà còn do lỗ hổng mô hình toán học, cho phép tin tặc giải mã hành vi mà không cần biết khóa bảo mật. Chưa kể, lưu ký tài sản số khác hoàn toàn lưu ký chứng khoán truyền thống. Nó bao gồm cả lưu ký “off-chain” (ngoài chuỗi) và “on-chain” (trên chuỗi).

“Hiện tại, chưa có sàn giao dịch nào tại Việt Nam thực sự sở hữu đủ nhân lực và công nghệ để đảm bảo an toàn cho nghiệp vụ lưu ký phức tạp này”, ông nhấn mạnh Việt Nam cần tập trung giải quyết bài toán thiếu hụt nhân lực chất lượng cao và đầu tư nghiêm túc vào hạ tầng công nghệ bảo mật, đặc biệt là công nghệ lưu ký.

“Tài sản số là một nguồn lực tiềm năng rất lớn, nhưng để đưa vào phục vụ mục tiêu phát triển, chúng ta cần giải quyết đồng thời rất nhiều vấn đề. Thách thức lớn nhất là làm sao đồng bộ giữa các vấn đề nhân lực, công nghệ, khung pháp lý, tuân thủ. Đồng bộ ở đây nghĩa là chúng ta phải giải bài toán một cách tổng thể, đồng thời. Tôi hay dùng một hình ảnh: đã có một dây chuyền sản xuất giày thì không thể ‘mỗi bên chạy một kiểu’, bên trái làm theo một hướng, bên phải làm theo hướng khác, rồi chờ xem bên nào thành công. Như vậy, sẽ rất lãng phí nguồn lực”, ông ví von.