Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam

“Chúng ta định hình kiến trúc, nhưng sau đó chính kiến trúc lại định hình chúng ta” – “We shape our buildings, thereafter they shape us”)
– Winston Churchill

Việt Nam hiện đang đối mặt với tình trạng thiếu thốn các công trình văn hóa. Khi so sánh với các quốc gia trên thế giới, tỷ lệ số lượng công trình bảo tàng trên đầu người ở Việt Nam thể hiện một khoảng cách đáng kể so với thế giới.

Công trình văn hóa không chỉ là nơi giải trí, mà còn là địa điểm giáo dục quan trọng. Trong đó, bảo tàng và trưng bày nghệ thuật đóng vai trò then chốt, giúp con người khám phá lịch sử, mở rộng tầm nhìn và tiếp cận những giá trị mới. Những địa điểm này không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá khứ mà còn cung cấp những gợi ý quý báu cho tương lai, làm phong phú thêm đời sống tinh thần và phát triển nhận thức xã hội.

Thông tin công trình

• Năm thiết kế: 2018-2021
• Năm hoàn thành xâydựng: 2024
• Địa điểm xây dựng: Phường Tây Mỗ, Đại Mỗ, Quận Nam Từ Liêm, Hà Nội
• Tư vấn thiết kế: Nikken Sekkei Ltd (Nhật Bản)
• Diện tích khu đất: 38.6 ha (giai đoạn 1: 13.4ha)
• Diện tích xây dựng: 23,198m2
• Diện tích sàn xây dựng: 65,817m2
• Số tầng: -1, +4, PH
• Chiều cao: Toà nhà chính 36m, Tháp chiến thắng 45m
• Chủ đầu tư: Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam

Được đầu tư xây dựng mới với quy mô 38.6 ha tại khu vực Tây Mỗ, Đại Mỗ, cách trung tâm Hà Nội khoảng 9km về phía Tây trên Đại Lộ Thăng Long, thay thế cho Bảo tàng cũ, quy mô hạn chế tại khu vực di tích Hoàng thành Thăng Long; Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam sở hữu một quỹ đất rộng rãi, là cơ hội để xây dựng một bảo tàng trong công viên, triển khai các trải nghiệm không gian thú vị, góp phần mang lại một địa điểm văn hóa, lịch sử cho Thủ đô Hà Nội và Việt Nam.

Một công trình kiến trúc tốt, đặc biệt là các công trình văn hóa, sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến sự hình thành nhân cách và trải nghiệm cuộc sống của con người. Vì vậy, trong dự án này, Nikken Sekkei Ltd (Nhật Bản) mong muốn mang lại một công trình văn hóa thật ý nghĩa, trở thành một điểm đến cần có cho người dân trong và ngoài nước để cảm nhận được lịch sử và niềm tự hào dân tộc của Việt Nam.

Bảo tàng như biểu tượng của quốc gia và được người dân yêu mến

Trong đó, Mỹ thuật kiến trúc được thiết kế trở thành là những tác phẩm mở, để người xem tự do cảm nhận. Bảo tàng không phải chỉ là của chủ đầu tư hay nhà thiết kế, mà là của toàn thể quần chúng nhân dân. Và vì vậy, yếu tố hàng đầu chính là được người dân yêu mến, hình ảnh của Bảo tàng như thế nào chính là sự cảm nhận của mỗi người dân khi đến tham quan công trình.

Đất, biển, trời chào đón người dân đến với hành trình tìm hiểu lịch sử

Đất, Biển và Trời là ba yếu tố cấu thành lãnh thổ quốc gia – Lục quân, Hải quân và Không quân là ba lực lượng chủ chốt của quân đội giữ gìn toàn vẹn lãnh thổ. Đây cũng chính là nguồn cảm hứng để thiết kế Bảo tàng Lịch sử Quân sự. Ba yếu tố này ngoài việc tạo biểu tượng toàn vẹn lãnh thổ mà cha ông chúng ta đã dày công xây dựng và gìn giữ, đây cũng chính là biểu tượng các cửa ngõ chào mời bạn bè trên thế giới đến với dân tộc Việt Nam yêu hòa bình và hiếu khách.

Bảo tàng trong công viên

Tận hưởng một khuôn viên rộng lớn, Bảo tàng được thiết kế tại trung tâm khu đất, được bố trí nằm nổi trên quả đồi, là tâm điểm của công viên Bảo tàng với sự kết nối lan tỏa ra toàn bộ khu vực cảnh quan. Kiến trúc tòa nhà được kiến tạo bởi một cụm mái vòm lớn bao trùm lên các không gian công năng, cung cấp mái che cho toàn bộ không gian, tạo nên những không gian lớn bán mở thông thoáng về tầm nhìn và đối lưu, thích hợp với khí hậu nhiệt đới bản địa.

Không gian bán mở, kết nối công trình và cảnh quan xung quanh

Những không gian này đóng vai trò kết nối các không gian chức năng công trình và là khoảng đệm xanh, tạo dòng chảy người tham quan tiếp cận công trình một cách tự nhiên và đa chiều từ tất cả các hướng.

Mái che tạo bóng mát làm dịu đi khí hậu oi bức, đóng vai trò như những tán cây khổng lồ để người dân dừng chân nghỉ ngơi, thư thả trong chu trình tham quan. Hệ thống không gian bán mở được thiết kế đan xen, lan tỏa giúp tạo môi trường vi khí hậu không sử dụng điều hòa nhưng vẫn mang lại cảm giác thoải mái cho người sử dụng.

Quy hoạch tổng thể

Dựa trên các ý tưởng thiết kế lấy khối nhà chính làm trung tâm trong tổng thể một công viên với nhiều phân khu chức năng đa dạng phục vụ các hoạt động văn hóa, giái trí, sự kiện khi cần thiết. Các lối vào và khu vực đậu xe được bố trí tại các mặt đường giúp người dân có thể tiếp cận công trình từ nhiều phía.

Tháp Chiến thắng

Tọa lạc tại trung tâm quảng trường trước tòa nhà chính là Tháp Chiến thắng với chiều cao 45m, biểu tượng cho năm 1945, thời điểm đất nước tuyên bố độc lập, đánh dấu chủ quyền nước Việt Nam dân chủ cộng hòa trên bản đồ thế giới.

Hình dạng tòa tháp được thiết kế mềm mại nhưng vững chãi, tượng trưng cho tinh thần dân tộc.

Trên đỉnh tháp là ngôi sao năm cánh, được cắt vát 60 độ để có được tầm nhìn cho người tham quan từ cả trên không lẫn dưới mặt đất

Ý tưởng tổ chức xếp không gian

Các khối chức năng chính của công trình được sắp xếp tách khối nằm toàn bộ trên khối công năng phụ trợ liên kết hậu cần tại tầng trệt. Đồng thời, các khối này cũng được liên kết bằng hệ mái lớn và cột xiên, tạo thành khung vòm không gian bán mở giúp tạo hình khối trọn vẹn khi nhìn từ bên ngoài và xen kẽ bằng các không gian bán mở kết nối với cảnh quan.

Nhờ cách sắp đặt này, các phân khu chức năng được mạch lạc, giúp người tham quan định hướng tốt, các lối đi xuyên phân khu xen kẽ với ngoài trời và không gian cảnh quan tạo sự thoải mái. Đồng thời, toàn bộ khu vực giao thông thông thoáng tự nhiên, giảm thiểu năng lượng sử dụng cho điều hòa và chiếu sáng.

Không gian trưng bày ngoài trời

Không gian trưng bày ngoài trời giai đoạn 1 của Bảo tàng bao gồm các không gian trưng bày vũ khí lớn và một số không gian nghệ thuật, khu vui chơi trẻ em. Tất cả bố cục trưng bày liên kết với công trình chính theo đường nối dài của hình dạng tòa nhà lan tỏa ra khu vực cảnh quan. Các đường dạo kết nối ngẫu nhiên, dích dắc tạo sự hấp dẫn cho chu trình tham quan.

Bố cục hiện vật có kích thước thấp ở khu vực trung tâm và lớn dần về sau tạo tầm nhìn bao quát cho người xem. Các hiện vật điểm nhấn được bố trí xen kẽ, tạo ấn tượng thị giác và trở thành tâm điểm cho các khu vực này.

Không gian trưng bày trong nhà

Khu vực Trưng bày cố định trong nhà của Bảo Tàng bao gồm 4 chủ đề: 1. Tiến trình lịch sử, 2. Chuyên ngành quân sự, 3. Trưng bày Chuyên đề, 4. Trưng bày Sưu tập. Các khu vực được bố trí xoay quanh các trục “Trưng bày biểu tượng”, giúp khách tham quan có định hướng mạch lạc về không gian và tự do di chuyển đến khu vực trưng bày mình muốn xem.

Trong giai đoạn 1, Bảo tàng xây dựng chủ đề 1. Tiến trình lịch sử, các chủ đề 2, 3, 4 sẽ được tiếp tục phát triển xây dựng trong giai đoạn 2.

Thiết kế thông gió tự nhiên và chiếu sáng tự nhiên

Năng lượng luôn là yếu tố sống còn của một công trình, và để giải quyết bài toán đó, thiết kế xanh đã được áp dụng trong Bảo tàng nhằm tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng tự nhiên trong thực tế vận hành, giúp công trình tiết kiệm nguồn năng lượng nhân tạo, thích ứng được với kỷ nguyên khủng hoảng năng lượng, đồng thời nâng cao tính giáo dục các thế hệ mai sau.

• Toàn bộ không gian giao thông liên kết các khối chức năng được thiết kế là không gian bán mở có mái che, sử dụng thông thoáng tự nhiên, một phần không gian tập trung đông người được sử dụng khí hồi điều hòa khu vực trưng bày để làm mát cục bộ.
• Khu vực Đại sảnh, Sảnh trưng bày, Trưng bày cố định tầng 1 và 2 được bố trí hệ thống thông gió tự nhiên bẫy gió với các cửa lấy gió xung quanh và tháp hút gió trên đỉnh mái.
• Ánh sáng tự nhiên trực tiếp và gián tiếp được áp dụng cho toàn bộ khu vực bán mở, khu vực chung như đại sảnh, sảnh trưng bày và một phần của thư viện.

Mô phỏng CFD thông gió tự nhiên

Kết quả mô phỏng khí động học CFD cho thấy, tại những thời điểm điều kiện bên ngoài thích hợp (nhiệt độ, độ ẩm, hướng gió và vận tốc gió), bằng việc áp dụng hệ thống đóng mở liên động, nhiệt độ và đối lưu không khí tại các khu vực áp dụng đạt ngưỡng thích hợp cho không gian sử dụng, không cần vận hành hệ thống điều hòa không khí, giúp tiết kiệm nguồn năng lượng cho hạng mục này. Cụ thể là:

• Nhiệt độ: khi ngoài trời nhiệt độ đạt mức 20-220, khu vực trong nhà nhiệt độ vào khoảng 260, phù hợp điều kiện môi trường nhiệt.
• Vận tốc gió trong nhà đạt ngưỡng 0.1~0.3m/s và lượng đối lưu đạt mức 2.5-3 lần khối tích không gian, phù hợp điều kiện môi trường thông thoáng không khí.

Hình ảnh từng đoàn các em học sinh xếp hàng ngay ngắn chờ cất bước vào Bảo Tàng bắt đầu chuyến hành trình về cội nguồn để ôn lại, học tập các câu chuyện lịch sử hào hùng về truyền thống dựng nước và giữ nước của cha ông gây xúc động cho đội ngũ thiết kế khi đã hoàn thành một công trình thực sự là điểm đến văn hóa ý nghĩa được người dân yêu mến, góp phần vào công cuộc xây dựng một đất nước Việt Nam ngày càng tươi đẹp hơn.