Những điều kiện kinh doanh nào đang cản ngại doanh nghiệp?

Chi phí tăng vì nhiều thủ tục “không tên”

Để đạt mục tiêu tăng trưởng ở mức 8% trở lên, tạo nền tảng cho tăng trưởng 2 con số trong những năm tiếp theo, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh cần tiếp tục cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh. Trong đó, mục tiêu phấn đấu giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính và chi phí kinh doanh, chi phí không chính thức. Cải cách thể chế phải theo hướng bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết, nhằm phấn đấu trong vòng 2 – 3 năm tới, môi trường đầu tư của VN sẽ nằm trong tốp 3 của ASEAN.

Ngày 26.2, nhiều doanh nghiệp (DN) phản ánh với Báo Thanh Niên về một số thủ tục bất cập đang gây khó khăn, làm đội chi phí và tiêu tốn thời gian. Bà Anh Nguyên, đại diện một công ty xuất nhập khẩu tại TP.HCM, dẫn chứng về Nghị định 113 và Nghị định 82 (sửa đổi NĐ113) hướng dẫn luật Hóa chất, bổ sung quy định mới về hóa chất cần kiểm soát đặc biệt khi nhập khẩu. Cụ thể, nhập khẩu hóa chất, trong đó có tiền chất dưới 1% phải xin giấy phép nhập khẩu từ Cục Hóa chất (Bộ Công thương), song song đó phải khai báo trên hải quan điện tử một cửa. 

Hồ sơ xin giấy phép nhập khẩu tiền chất cần đủ bộ chứng từ gồm giấy xác minh và phân tích sản phẩm COA (Certificate Of Analysis) do bên bán hàng ở nước ngoài cung cấp, hợp đồng mua hàng, hóa đơn thuê tàu vận tải biển… Muốn vậy, phía khách hàng ở nước ngoài phải xuất hàng, đăng ký thuê tàu mới có hóa đơn lên tàu. Hàng đưa lên tàu ở nước ngoài (phổ biến từ cảng ở Trung Quốc) thì 1 ngày sau mới có bộ chứng từ, mất tiếp 3 ngày để gửi bộ chứng từ này về đến VN. Công ty tại VN sao y nộp ra ngoài Cục Hóa chất rồi chờ 5 – 7 ngày mới có kết quả. Trong khi đó, hầu hết thời gian hàng đi bằng đường tàu biển từ Trung Quốc về VN mất khoảng 5 ngày. Như vậy, hàng về đến cảng VN luôn luôn chưa có giấy phép để nhận hàng, DN phải đăng ký lưu container tại bãi ít nhất 5 ngày.

“Nếu chậm trễ do chưa có giấy phép nhập khẩu, DN phải đóng thêm 3 khoản phí cho mỗi ngày chậm, cụ thể 120.000 đồng/container lưu tại cảng; phí lưu container của hãng tàu từ 10 – 15 USD/ngày; phí lưu bãi 85.000 đồng/ngày. Nếu hồ sơ xin giấy phép nhập khẩu tiền chất suôn sẻ, DN cũng phải đóng thêm tổng cộng khoảng 550.000 đồng/ngày. Chúng tôi kiến nghị nên đơn giản khâu thủ tục, rút ngắn thời gian có giấy phép cho DN, hoặc đã chuyển đổi số rồi, nên cho nộp hồ sơ qua cổng một cửa quốc gia. Hiện tại, cách làm nhận hồ sơ giấy như hiện nay kéo dài thời gian quá nhiều, khiến DN trả thêm nhiều khoản phí, đội chi phí lên rất lớn”, bà Anh Nguyên nói.

Tương tự, ông Nguyễn H. Vũ, DN nhập khẩu hàng đông lạnh tại TP.HCM, cho biết công ty nhập khẩu hàng hải sản đã qua chế biến là dăm bông cá. Nhà nhập khẩu làm hồ sơ tự công bố nhưng các thủ tục quá nhiêu khê. Theo quy định, hồ sơ công bố phải đăng ký nhãn phụ, phải có bộ báo cáo kiểm nghiệm cho sản phẩm đúng với các tiêu chí quy định an toàn thực phẩm (tối thiểu là 12 tiêu chí) mà chỉ người có chuyên môn mới cập nhật kịp. Công ty phải nộp hồ sơ lên các cơ quan chức năng có thẩm quyền và chuyên môn liên quan. Đáng nói, việc này chỉ có 1 người có quyền ký và khi người này vắng mặt thì DN phải chờ. Nếu hồ sơ điền không đúng ý cơ quan quản lý hoặc có cập nhật quy định, thông tư mới…, DN phải quay về làm lại. Có khi một bộ hồ sơ lên xuống cơ quan quản lý an toàn thực phẩm 5 lần (5 ngày) mới xong. 

“Chi phí xin giấy giám định mẫu nếu làm lần đầu tốn khoảng 40 triệu đồng, nhập lần thứ 2 trở đi, mỗi lần tốn khoảng 11 – 12 triệu đồng. Khoản chi phí này quá lớn trong khi đây là một mặt hàng thực phẩm mà DN nước ngoài đã có thương hiệu lớn, có đầy đủ chứng nhận quốc tế, có uy tín xuất đi các nước phát triển…”, ông Nguyễn H. Vũ bức xúc, đồng thời đề xuất cho hồ sơ chuyển nộp qua hệ thống một cửa quốc gia.

Một DN nhập khẩu hàng vật liệu xây dựng tại Đồng Nai cũng phản ánh theo phụ lục 2 kèm Thông tư 10 về quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa vật liệu xây dựng, có 3 nhóm hàng là gạch, thiết bị vệ sinh và kính khi nhập khẩu lần đầu, việc đánh giá hợp quy áp dụng theo “phương thức 5” quy định tại bộ Quy chuẩn quốc gia. Đó là việc thử nghiệm mẫu và đánh giá quá trình sản xuất, giám sát thông qua thử nghiệm mẫu tại nơi sản xuất hoặc trên thị trường. Giấy chứng nhận này nếu được cấp cũng chỉ có hiệu lực không quá 3 năm. DN đăng ký nhập khẩu 3 nhóm vật liệu trên phải chờ cơ quan quản lý ra nước ngoài, đến tận xưởng sản xuất kiểm tra đánh giá rồi mới được nhập về. “3 nhóm hàng hóa vật liệu này khá phổ biến, nên áp theo đánh thuế chứ chờ cho được nhà quản lý sắp xếp thời gian sang tận nước ngoài để đánh giá rồi mới cho nhập thì chi phí ngân sách tăng, DN mất rất nhiều cơ hội kinh doanh, người tiêu dùng trong nước cũng mất cơ hội mua hàng tốt”, vị đại diện DN nói.

Có thể cắt giảm ít nhất 15 – 20% từ năm nay

Trực tiếp làm việc với nhiều DN sản xuất và xuất nhập khẩu, chuyên gia thương mại Nguyễn Lý Trường An bày tỏ ủng hộ cắt giảm 30% chi phí, thủ tục cho DN. Ông nhấn mạnh: “Từ mục tiêu đề ra của Tổng Bí thư là cắt giảm 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính và chi phí kinh doanh, chi phí không chính thức cho DN, tôi nghĩ ngay từ năm nay, chúng ta có thể tiến hành cắt giảm một nửa số đó. Chúng tôi đã thử liệt kê và thấy nhiều ngành có thể cắt giảm ngay 20%, còn lại giảm từ từ nhưng cũng nên trong vòng 1 – 2 năm. Vấn đề là các cơ quan có đồng lòng hiệp lực làm luôn hay không?”.

Ông Nguyễn Lý Trường An dẫn chứng riêng với lĩnh vực nông nghiệp, nên bỏ cái gọi là giấy phép kiểm dịch. Có một số mặt hàng trước đây quy định khi nhập khẩu thì phải xin giấy phép kiểm dịch từ Cục Thú y hoặc Cục Bảo vệ thực vật. Sau khi có giấy này DN mới có thể đăng ký kiểm dịch tại chi cục thú y hoặc chi cục bảo vệ thực vật. Như vậy, khâu xin giấy phép từ Cục là dư thừa. Chỉ cần dồn lại một bộ hồ sơ, đăng ký một lần cho chi cục xử lý, quản lý là đủ. “Muốn đẩy nhanh cải cách hành chính, ngoài quy định rõ ràng, không chồng chéo, nên áp trách nhiệm cho người thực thi. Lâu nay, chúng ta quá dễ dãi cho công chức thực thi kéo dài thời gian trả hồ sơ cho DN mà không có lý do chính đáng”, chuyên gia này nhấn mạnh.

TS Nguyễn Minh Thảo – Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư, đánh giá trong thực tế đã có giai đoạn việc cắt giảm thủ tục hành chính, giảm chi phí cho DN có sự chuyển biến tích cực. Điển hình như thủ tục trong lĩnh vực giao thông vận tải, hải quan số giúp hoạt động xuất nhập khẩu, thông quan hàng hóa được thuận lợi hơn. Tuy nhiên, từ sau đại dịch Covid-19, đâu đó đã phát sinh các thủ tục mà chỉ gây khó, cản trở cho hoạt động cũng như sự phát triển lớn mạnh của DN. “Với chỉ đạo mới từ Tổng Bí thư, tôi tin là không khí, tinh thần cải cách sẽ trở lại và có thể nhanh hơn kỳ vọng”, TS Thảo nói.