Mùa xuân này, Viện Thiết kế / Tổng cục Hậu cần (Bộ Quốc phòng) kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống (23/01/1955-23/01/2025) và vinh dự được Nhà nước tặng thưởng Huân chương bảo vệ Tổ quốc hạng Nhì. KTS Hoàng Tuấn, Đại tá – Viện trưởng, Chủ tịch Chi hội KTS Quân đội đã rất vui và tự hào khi chia sẻ về hành trình 70 năm xây dựng lực lượng thiết kế quân đội của Viện Thiết kế: “Đội ngũ KTS Quân đội, với kỷ luật của người lính, tính chuẩn xác về kỹ thuật và sự sáng tạo của nghề kiến trúc đã góp phần khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, giữ gìn và phát triển giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế….”
Phóng viên (P/v): Sự trưởng thành và phát triển của lực lượng KTS Quân đội những năm qua luôn gắn với Viện Thiết kế và lực lượng Quân đội nhân dân Việt Nam. Ông có thể chia sẻ với bạn đọc TCKT về những bước phát triển này?
KTS Hoàng Tuấn: Có thể nói rằng, cùng với sự ra đời và trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam, trong 80 năm qua, ngành Kiến trúc quân đội luôn quán triệt đường lối quân sự quốc phòng của Đảng, Nhà nước, phát huy tinh thần tự lực, tự cường, vượt qua mọi khó khăn gian khổ, hoàn thành tốt nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và Quân đội giao cho.
Ngay từ ngày đầu thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam ngày nay) đã có sự xuất hiện những công trình đầu tiên của kiến trúc Quân đội là các lán nghỉ, bếp ăn, mỏ nước tại khu rừng Trần Hưng Đạo. Suốt thời kỳ đầu của lực lượng vũ trang trong kháng chiến chống Pháp, bộ đội luôn cơ động, lán tạm ngủ rừng hoặc ở xen kẽ với nhân dân. Những công trình lán trại, hầm hào thời đó do bộ đội và nhân dân xây dựng lên, có thể coi đây là lực lượng thiết kế xây dựng đầu tiên của kiến trúc Quân đội.
Cách mạng Tháng Tám thành công, theo lời kêu gọi của Chính phủ Lâm thời, những KTS thế hệ đầu tiên như: KTS Đỗ Hữu Dư (biệt danh Hoàng Linh – Phó Cục trưởng Cục Doanh trại, Tổng thư ký Đoàn KTS Việt Nam năm 1957-1968), KTS Phạm Khắc Hệ, KTS Nguyễn Nghi… là những KTS đầu tiên tham gia vào đội ngũ Bộ đội cụ Hồ. Họ đã tham gia thiết kế, xây dựng và thực hiện nhiều công tác khác nhau trong Quân đội. Từ những khu ATK tại Tân Trào – Tuyên Quang hay Định Hóa – Thái Nguyên đến Sở chỉ huy, lán tác chiến, lán liên lạc tại căn cứ chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ và nhiều công trình khác trong suốt thời kỳ này đã mang dấu ấn của lực lượng thiết kế Quân đội.
Từ những ngày đầu tiên ấy, những gương mặt KTS thế hệ đầu tiên ấy, đã xây đắp nền móng vững chắc để hình thành Viện Thiết kế, xây dựng truyền thống của ngành kiến trúc quân đội, xây dựng lực lượng KTS quân đội ngày một vững mạnh và trưởng thành như ngày nay.
Đội ngũ KTS Quân đội ban đầu của Ban Thiết kế khi mới thành lập chỉ có hơn chục người, đến nay, lực lượng KTS áo lính tăng lên hàng trăm người. Các KTS Quân đội thực hiện nhiều nhiệm vụ như: Thiết kế, quy hoạch, xây dựng, quản lý nhà nước, góp phần quan trọng vào xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, hiện đại, tinh, gọn, mạnh; đồng thời, cùng với lực lượng KTS cả nước tạo nên những tác phẩm kiến trúc đẹp, hữu dụng, mang tính thời đại, ngành Kiến trúc Quân đội cùng với các chuyên ngành văn hóa, nghệ thuật trong Quân đội và cả nước góp phần phong phú vào đời sống tinh thần của văn hóa Việt Nam.
Những công trình kiến trúc Quân đội thời kỳ mới như Bảo tàng Lịch sử quân sự, Trụ sở Viettel, Trung tâm Phát thanh – Truyền hình Quân đội, Nhà hát thực nghiệm… là kết quả của sự phối hợp giữa đội ngũ KTS Quân đội và các đơn vị thiết kế trong và ngoài nước. Những công trình dân dụng như: Các bệnh viện tỉnh Nghệ An, Hải Phòng, Tây Nguyên, Vĩnh Long, Long An, quảng trường Gia Nghĩa Đắc Nông, Công viên hữu nghị Việt Lào, các sân vận động tỉnh Sơn La, Thái Nguyên, Lạng Sơn, các Trung tâm hành chính tỉnh Vĩnh Long, Vĩnh Phúc… là những tác phẩm thiết kế của KTS Quân đội góp phần xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp, bộ mặt kiến trúc nước nhà ngày càng đổi mới. Lực lượng KTS Quân đội và ngành Kiến trúc Quân đội từng bước lớn mạnh, khẳng định vai trò trong xã hội, vừa hòa nhập được với các KTS, nghệ sĩ cả nước vừa thể hiện tính đặc thù của tổ chức Quân đội và công trình quân sự.
Phóng viên (P/v): Cùng với lực lượng KTS Quân đội, Viện Thiết kế Tổng cục Hậu cần đã khẳng định dấu ấn trong sự phát triển chung của nghề kiến trúc cũng như sự nghiệp phát triển đất nước. Xin ông cho biết về những hoạt động nổi bật của Viện trong những năm qua?
KTS Hoàng Tuấn: 70 năm trưởng thành và phát triển của Viện Thiết kế là một hành trình dài, với rất nhiều nỗ lực của đội ngũ KTS Quân đội cũng như nhiều thế hệ cán bộ của Viện. Như các bạn đã biết, Viện Thiết kế có chức năng tham mưu với Đảng ủy, Chủ nhiệm TCHC về lĩnh vực quy hoạch, khảo sát, thiết kế, tư vấn xây dựng; nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ; phối hợp xây dựng, ban hành thiết kế mẫu các loại hình, công trình xây dựng trong doanh trại phục vụ công tác quản lý Nhà nước trong lĩnh vực xây dựng thuộc BQP; thực hiện quy hoạch, khảo sát, thiết kế, tư vấn xây dựng các công trình trong và ngoài Quân đội theo giấy phép đăng ký kinh doanh được cấp.
Những năm qua, Viện Thiết kế đã khẳng định được vai trò là đơn vị tư vấn đầu ngành của toàn quân trong công tác khảo sát, thiết kế. Viện đã và đang thực hiện nhiều dự án quan trọng, điển hình như: Sở Chỉ huy BQP, sở chỉ huy các quân khu, quân chủng, binh chủng; các dự án lớn, trọng điểm thuộc Quân chủng Hải quân, Cảnh sát Biển, Quân chủng Phòng không – Không quân, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng, Tổng cục Kỹ thuật, Bộ Tư lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tham gia thiết kế, quy hoạch, xây dựng đồn, trạm Biên phòng; các kho dự trữ chiến lược, Trung tâm huấn luyện Quốc gia; hệ thống trường bắn – thao trường huấn luyện toàn quân, hệ thống học viện, nhà trường và doanh trại các đơn vị trong toàn quân. Các dự án đầu tư xây dựng do Viện Thiết kế thực hiện tư vấn đã được chủ đầu tư đánh giá cao về chất lượng kỹ thuật, mỹ thuật công trình, đảm bảo đúng thời gian theo hợp đồng.
Từ năm 2018 – 2023, Viện Thiết kế có sự phát triển vượt bậc trong sản xuất kinh doanh thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Với những thành tích trong công tác, từ năm 2014 – 2023, Viện Thiết kế đã nhiều năm liền được tặng Cờ Thi đua của Bộ Tổng Tham mưu và TCHC; 10 lần được tặng Bằng khen của BQP, BTTM, Tổng cục Chính trị.
Nhìn chung, ngay từ thời kỳ đấu tranh cách mạng, khi đất nước thống nhất, bước sang giai đoạn đổi mới – phát triển, Ngành Kiến trúc Quân đội luôn là lực lượng nòng cốt thực hiện các nhiệm vụ quy hoạch, thiết kế hệ thống doanh trại, nhà ở cho bộ đội. Các công trình quân sự với đặc thù quốc phòng mang tính thống nhất, tính kinh tế cao; có công năng sử dụng phù hợp với môi trường công tác, sinh hoạt, học tập, rèn luyện, chiến đấu của bộ đội; luôn tận dụng tốt với khí hậu, hài hòa với thiên nhiên. Các tác phẩm kiến trúc quốc phòng ngày càng có chất lượng cao về mặt thẩm mỹ, từng bước hòa nhập với xu hướng kiến trúc thời đại. Đồng thời, lực lượng kiến trúc Quân đội luôn tích cực tham gia tư vấn thiết kế các công trình dân dụng phục vụ cho phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước và thực hiện nhiệm vụ quốc tế.
Phóng viên (P/v): Và còn những hoạt động khác thì sao, thưa ông?
KTS Hoàng Tuấn: Ngoài công việc tư vấn, thiết kế, Viện đã hoàn thành tốt nhiệm vụ tham mưu với Thủ trưởng BQP, Thủ trưởng Tổng cục Chính trị về thẩm định các dự án xây dựng, tu bổ, tôn tạo hệ thống Đài tưởng niệm Quân tình nguyện Việt Nam, Đài Hữu nghị tại Campuchia; tư vấn nhiều công trình quân sự và dân dụng tại nước bạn Lào, được các nước bạn đánh giá cao về kỹ thuật, mỹ thuật và công năng sử dụng; được Chính phủ nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào tặng thưởng Huân chương Lao động hạng II, Chính phủ Hoàng gia Campuchia tặng thưởng Huân chương Hữu nghị hạng Moha Sena.
Phong trào nghiên cứu khoa học, sáng kiến, cải tiến kỹ thuật cũng được Đảng ủy, Chỉ huy Viện đặc biệt quan tâm và phát triển rộng rãi. Trong 5 năm qua, Viện có 17 đề tài đăng ký thực hiện, trong đó có 12 đề tài được nghiệm thu, 03 sáng kiến, cải tiến kỹ thuật được áp dụng hiệu quả. Một số đề tài nghiên cứu khoa học, sáng kiến tiêu biểu như: Đề tài cấp BQP “Nghiên cứu thiết kế doanh trại cấp phân đội thích ứng với biến đổi khí hậu khu vực đồng bằng sông Cửu Long”; Đề tài cấp cơ sở “Nghiên cứu thực nghiệm khả năng chịu tác động tải trọng nổ của bê tông chất lượng siêu cao”; “Nghiên cứu ứng dụng phụ gia polime vô cơ trong việc gia cố nền cát công trình hạ tầng trường bắn ven biển Việt Nam”; “Nghiên cứu đánh giá khuyết tật bên trong cấu kiện bê tông bằng phương pháp siêu âm thể hiện dưới dạng B-Scan”; “Nghiên cứu hạn chế vết nứt đường bê tông”; “Nghiên cứu phương pháp gián tiếp đo dao động công trình cầu bản sử dụng phương tiện đi qua”, đoạt giải Nhì Giải thưởng tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội lần thứ 24.
Viện cũng đã thực hiện hiệu quả công tác thí nghiệm vật liệu, kiểm định chất lượng công trình và đánh giá sự phù hợp chất lượng cho hàng trăm công trình trong và ngoài Quân đội, tiêu biểu như: Các dự án Đường tuần tra biên giới Quân khu 7, 9; công tác phòng thí nghiệm hiện trường các dự án tại các điểm đảo thuộc Quần đảo Trường Sa; các dự án Trường Sĩ quan Chính trị, Học viện Chính trị,…; các dự án của Kiểm toán nhà nước và Ngân hàng thế giới (thực hiện tại 150 xã miền núi thuộc 18 tỉnh) trong Chương trình 135 của Chính phủ và xây dựng nông thôn mới; các dự án phát triển hạ tầng đô thị của 07 tỉnh miền núi phía Bắc; các dự án phục vụ lắp pin năng lượng mặt trời tại các nhà máy trên khắp cả nước… Thông qua những đề tài khoa học, sáng kiến, cải tiến góp phần nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, mang lại hiệu quả kinh tế lớn, đảm bảo kỹ thuật, mỹ thuật và tiến độ thực hiện, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của chủ đầu tư, nhất là các dự án trọng điểm, góp phần nâng cao chất lượng các dự án đầu tư trong Quân đội.
Bên cạnh hoạt động trên lĩnh vực chuyên môn, cán bộ, nhân viên Viện Thiết kế luôn tích cực hưởng ứng, tham gia các phong trào thi đua yêu nước, hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao và thường xuyên đạt giải cao trong hội thi, hội thao, cuộc vận động của các cấp, ngành tổ chức….
Phóng viên (P/v): Kế thừa và phát huy truyền thống 70 năm xây dựng Viện Thiết kế và phát triển lực lượng thiết kế quân đội, chắc chắn rằng Viện sẽ có những bước tiến mới trong thời gian tới! Xin ông chia sẻ về định hướng phát triển của Viện trong tương lai.
KTS Hoàng Tuấn: Tiếp nối những thành quả của những thế hệ đi trước, trong thời gian tới, Đảng ủy, Chỉ huy Viện tập trung mọi nguồn lực hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị trung tâm: Tăng cường công tác giáo dục, nâng cao ý thức trách nhiệm cho cán bộ, nhân viên, người lao động, xác định rõ nhiệm vụ sản xuất kinh doanh và đảm bảo cho quốc phòng là hai nhiệm vụ chính trị trọng tâm, với quan điểm kỹ thuật tốt nhất, chất lượng cao nhất, thẩm mỹ đẹp nhất, tiến độ nhanh nhất, đáp ứng được mọi yêu cầu khách hàng; nâng cao năng lực quản trị và hiệu quả sản xuất kinh doanh, phấn đấu hằng năm đạt và vượt chỉ tiêu kế hoạch đề ra từ 5 – 7%, có 2 – 3 đề tài, sáng kiến nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác. Tiếp tục triển khai đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, công nghệ thông tin, phần mềm để phục vụ sản xuất, đẩy mạnh chuyển đổi số, cải cách hành chính. Các cơ quan, đơn vị tăng cường mối đoàn kết thống nhất, chủ động đổi mới mô hình tổ chức sản xuất phù hợp với tình hình mới; phát huy vai trò tham mưu của cơ quan, hội đồng chuyên môn kết hợp với sự linh hoạt phối hợp sử dụng nhân sự của các đơn vị trong từng dự án, công trình, đặc biệt là đối với dự án lớn, phức tạp nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm tư vấn và tiến độ thực hiện.
Chúng tôi tự hào đứng trong đội ngũ KTS Quân đội, với kỷ luật của người lính, tính chuẩn xác về kỹ thuật và sự sáng tạo, lãng mạn của nghề kiến trúc đã thể hiện rõ nét chức năng của đội quân chiến đấu, đội quân công tác, đội quân lao động sản xuất; miệt mài cống hiến, không ngừng sáng tạo, cùng với các “Chiến sỹ – Nghệ sỹ” trong Quân đội, xây dựng nên “Đội quân Văn hóa” – Góp phần khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, giữ gìn và phát triển giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế.
Phóng viên (P/v): Xin cảm ơn Ông về cuộc trò chuyện! Chúc Ông và các cộng sự thuộc Viện Thiết kế Tổng cục Hậu cần sẽ đạt những thành tựu mới, với những công trình mới trong năm 2025!
Trúc Linh (thực hiện)
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 11-2024)